We wstępie starałem się z grubsza
nakreślić tematykę projektu Niewidzialne Katowice, w tym miejscu
chciałbym spróbować zawęzić znaczenie poszczególnych użytych w
nim terminów. Czym właściwie jest niewidzialność miasta?
Jakie obiekty możemy tak zaklasyfikować? Czy w ogóle można mówić
o ostrych podziałach i jednoznaczych kryteriach? Myślę, że aby
móc zająć się systematyzowaniem zjawisk, powinniśmy najpierw
rozważyć kwestie związane z językiem do tejże systematyzacji
używanym.
Zdajemy sobie sprawę, jak ciężkie
jest to zagadnienie w konktekście nauk – bądź co bądź –
społecznych. O omawianych tu zjawiskach mówimy językiem socjologii
czy filozofii, w których aparaty badawcze i terminologia mogą
diametralnie różnić się pomiędzy osobami o odmiennych poglądach
na swoją dziedzinę. Socjologię możemy próbować uprawiać jako
dziedzinę rygorystycznie empiryczną, zjawiska i zależności przez
nią opisywane jako zasady dające się wyrazić regułami – mamy
tu do czynienia z tak zwaną socjologią scjentystyczną [Jerzy
Szacki, Historia myśli socjologicznej. Wydanie nowe, PWN, Warszawa
2006.]. Na drugim końcu spektrum znajduje się socjologia
humanistyczna, operująca językiem płynnym, metaforycznym, wręcz
(co często stanowi wobec niej zarzut) literackim. Nie sili się na
pretendowanie do bycia obiektywną, wychodząc z założenia, że
podmiot badający jest zbyt mocno zanurzony w przedmiocie badania, by
móc mówić o czymś innym niż intersubiektywność.
Ja także wychodzę z takiego założenia
i bliżej mi do nie-scjentystycznej metodologii nie tylko socjologii,
ale i nauk społecznych w ogóle. Uważam, że zerwanie z rygorem
ścisłej terminologii (naturalnie w pewnych granicach!) daje
możliwość szerszego spojrzenia na dane zagadnienie, a w
szczególności na zagadnienie tak płynne i nieformalne jak
niewidzialne miasto. Taka miękka narracja projektu ma
też, według mnie, inny poważny atut – daje większe pole
odbiorcy, który może samodzielnie wyciągać wnioski bądź
interpretować pewne fenomeny inaczej niż autor, co prowadzi do
szerszej dyskusji i konstruktywnego pogłębienia naszej wiedzy.